Nhằm giải quyết những áp lực về môi trường, giao thông tại các đô thị lớn, trung tâm, nhiều thành phố lớn tại Việt Nam đã phát triển các khu đô thị vệ tinh xung quanh trung tâm để phân bố đồng đều dân cư cũng như gia tăng quá trình phát triển giữa các khu vực. Đô thị vệ tinh là gì? Tình hình phát triển đô thị vệ tinh trong năm 2021 của nước ta như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết.
Contents
Đô thị vệ tinh là gì?
Xuất hiện nhiều trong các đồ án quy hoạch chung đô thị tại Việt Nam trong thời gian gần đây, cụm từ “đô thị vệ tinh” (tên tiếng Anh: “satellite cities”) được hiểu là những khu đô thị nhỏ có khoảng cách nhất định về không gian và nơi cư trú với đô thị trung tâm nhưng vẫn có sự phụ thuộc với thành phố trung tâm.
Xét về vị trí địa lý, các mô hình đô thị vệ tinh thường được đặt tại vị trí liền kề với khu đô thị trung tâm và nối liền bằng hệ thống giao thông công cộng hoàn thiện có quy mô lớn và nhanh (như đường cao tốc, tàu tốc hành). Việc xây dựng các khu đô thị vệ tinh phải đáp ứng tiêu chí để những cư dân có việc làm tại khu trung tâm vẫn có thể di chuyển dễ dàng, nhanh chóng. Giữa thành phố trung tâm và các đô thị vệ tinh thường là các vành đai xanh có tác dụng thanh lọc và làm giảm sự ô nhiễm mà các khu dân cư đông đúc thải ra hàng ngày.
Chính bởi những mặt tích cực mang lại mà sự phát triển đô thị vệ tinh đã góp phần giảm áp lực dân số và mật độ cư trú ở đô thị trung tâm, đồng thời tạo ra khoảng xanh để điều hòa môi trường sinh thái cho đô thị.
Chức năng của đô thị vệ tinh là gì? Phân loại các khu đô thị vệ tinh
Như đã nói ở trên, sự phát triển đô thị vệ tinh mang ý nghĩa rất lớn với sự bùng nổ dân số tại các thành phố trung tâm. Theo các nhà khoa học, nhà đô thị học, đô thị vệ tinh có rất nhiều chức năng nhưng tựu trung lại 3 chức năng cơ bản là:
- Đô thị có chức năng công nghiệp
- Đô thị để sinh sống, cư trú
- Đô thị có chức năng phát triển nghiên cứu khoa học, văn hóa giáo dục
Xét về vị trí, đô thị vệ tinh có thể chia thành vòng trong và vòng ngoài. Nếu dựa vào mối liên hệ với khu trung tâm, đô thị vệ tinh có thể chia làm 3 loại:
- Mô hình hoàn toàn phụ thuộc
- Mô hình đô thị vệ tinh nửa độc lập
- Mô hình hoàn toàn độc lập (thành phố mới)
Đô thị vệ tinh và xu hướng thế giới
Ra đời lần đầu tiên vào năm 1898 tại Anh, đô thị vệ tinh trên thế giới đã có những bước phát triển vượt bậc. Không dừng lại ở một quan điểm cá nhân mà khái niệm này đã trở thành học thuyết, là cơ sở vận dụng cho công tác quy hoạch xây dựng, cải tạo và phát triển các thành phố lớn tại các nước Châu Âu như Anh, Mỹ, Pháp, Nga,… sau chiến tranh Thế giới thứ hai.
Trong thế kỷ XX, trên thế giới đã phát triển đô thị vệ tinh theo khuynh hướng phân tán, đa cực, đa trung tâm. Mô hình đô thị vệ tinh tiêu biểu của phương tây là phát triển các thành phố nhỏ và trung bình xung quanh thành phố trung tâm và liên kết chúng với nhau bằng hệ thống giao thông hoàn thiện.
Quy mô dự án quy hoạch đô thị vệ tinh được giới hạn trong khoảng 10 nghìn người cho tới 400 nghìn người và khoảng cách tối ưu giữa các khu đô thị vệ tinh với thành phố trung tâm dao động khoảng 30 – 50km. Đồng thời, mỗi đô thị vệ tinh sẽ có chức năng và đặc điểm kinh tế xã hội khác nhau, có chiến lược phát triển rõ ràng về tài chính cũng như an sinh xã hội.
Hiện nay, phát triển đô thị vệ tinh là một xu hướng chung cho của các thành phố lớn trên thế giới. Tiêu biểu như: New York, Washington, Portland (Mỹ), Vancouver, Ottawa (Canada), Paris (Pháp), Rotterdam (Hà Lan), Matxcova, Saint Peterburg (Nga), Bombay (Ấn Độ), Tokyo, Osaka, Nagoya (Nhật Bản), Seoul (Hàn Quốc), Manila (Philippine), Jakarta (Indonesia), Kuala Lumpur (Malaysia),…
Tình hình phát triển đô thị vệ tinh tại Việt Nam năm 2021
Bắt nhịp với xu hướng chung của thế giới, đồng thời giảm thiểu áp lực dân số tại các thành phố lớn, Việt Nam đã triển khai các dự án quy hoạch đô thị vệ tinh tại đô thị trọng điểm là Hà Nội và TP Hồ Chí Minh.
- Tại Thủ đô Hà Nội, có 5 đô thị vệ tinh là: Hòa Lạc, Sơn Tây, Xuân Mai, Phú Xuyên và Sóc Sơn. Trong đó, Hòa Lạc hiện chỉ mới phát triển khu công nghệ cao Hòa Lạc.
- Tại TP Hồ Chí Minh, quy hoạch đô thị vệ tinh diễn ra tại hai khu vực là: Tây Bắc Củ Chi và Cảng Hiệp Phước Nhà Bè đều đang triển khai bước đầu.
Trong các mô hình đô thị thịnh hành, cả Hà Nội và TP Hồ Chí Minh đang duy trì mô hình đô thị vệ tinh đơn cực với một trung tâm tập trung dịch vụ đô thị và việc làm mật độ cao. Ở mô hình đô thị này, phần lớn các chuyến đi trong đô thị vệ tinh là hướng đến khu trung tâm và người dân đến đô thị vệ tinh với mục đích cư trú.
Theo nhận định của các nhà lập quy hoạch trong thời gian gần đây, nhiều đồ án quy hoạch chung của thủ đô Hà Nội và TP Hồ Chí Minh đã chuyển hướng tới mô hình “làng đô thị” với mong muốn người dân từ nội thành thành phố chuyển đến sinh sống và làm việc tại các khu đô thị vệ tinh mới. Tuy nhiên, thông tin này mới chỉ dừng lại ở ý tưởng và chưa được thực hiện thực tế.
